आत्मा के सात मौलिक गुण

Deelcee kesÀ meele ceewefuekeÀ iegCe                             

                                                                                            ye´ïeekegÀceej vejsMe, cegpeHeÌHeÀjveiej

Deelcee ceW meele ceewefuekeÀ iegCe nQ ö %eeve, HeefJe$elee, Meeefvle, He´sce, megKe, Deevevo Je MeefkeÌle~ Fve iegCeeW keÀer DeefYeJ³eefkeÌle mele³egie ceW Mele-He´efleMele nesleer nw lees keÀefue³egie ceW ³es He´e³eëueesHe nes peeles nQ~ efkeÀmeer Yeer Jemleg kesÀ DeefmlelJe keÀe Helee leYeer ®euelee nw peye ceve kesÀ ®ewlev³e He´keÀeMe mes Jen He´keÀeefMele nes~ ³eefo ceve kesÀ meb%eeve ceW ³en yeele ner veneR nw efkeÀ keÀej ceW Heerís jKeer mìsHeveer (ìe³ej) ceW HebkeÌ®ej nw, lees keÀesF& Gmes þerkeÀ keÀjeves keÀer veneR mees®esiee~ Gmeer He´keÀej ³eefo ³en Helee ner veneR nes efkeÀ Deelcee ceW keÀewve-keÀewve mes iegCe nQ, lees keÀesF& GvekesÀ efJekeÀeme kesÀ yeejs ceW mees®esiee ner veneR~ Fve iegCeeW keÀe %eeve nesvee, FvekeÀer DeefYeJ³eefkeÌle ceW mene³ekeÀ neslee nw~ peye Fve iegCeeW kesÀ mJeªHe Hej keÀesF& efJe®eej keÀjlee nw, lees Gmes ³en Yeer Helee ®euelee nw efkeÀ GmeceW ³es iegCe keÀneB lekeÀ efke´À³eeMeerue nQ Deewj kewÀmes FvnW keÀce& ceW OeejCe efkeÀ³ee pee³es~ pewmes ³eefo keÀesF& DekeÌmej DeMeeble jnlee nw Deewj Gmes ³en Helee ®eue pee³es DeLeJee mecePe ceW Dee pee³es efkeÀ Meebefle Deelcee keÀe mJeOece& nw lees Jen DeHeveer DeMeeefvle kesÀ efue³es otmejeW keÀes oes<e osvee keÀce keÀj osiee~ FmekesÀ efJeHejerle, efJekeÀejeW kesÀ mJeªHe keÀe %eeve nesvee, FvnW l³eeieves ceW mene³ekeÀ neslee nw~ pewmes efkeÀ ³eefo efkeÀmeer ke´ÀesOeer keÀes ³en %eeve keÀje³ee pee³es efkeÀ legcneje ³en ke´ÀesOe, HeeB®e efJekeÀejeW ceW otmeje mLeeve jKelee nw Deewj Fmemes legcneje mJeemL³e lees Kejeye neslee ner nw, meeLe ceW otmejeW mes mebyebOe Yeer Kejeye nesles nQ Deewj ³en yeele Gmes mecePe ceW Dee pee³es, lees Jen `cesje mJeYeeJe ner Ssmee nw', `cesjer Deeole ner Ssmeer nw', Ssmes keÀnvee yebo keÀj osiee~ Jen ke´ÀesOe keÀes l³eeieves keÀe He´³eeme keÀjsiee~ DeeF³es, ke´ÀceJeej Fve meeleeW iegCeeW keÀe ef®evleve keÀjW ö

        (1) %eeve ö %eeve kesÀ oes ªHe nQ ö efJe%eeve Deewj DeeO³eeeflcekeÀ %eeve~ Fve oesveeW keÀer ner GlHeefÊe Meebefle keÀer MeefkeÌle mes nesleer nw~ ceveg<³e peye SkeÀeble ceW ceve keÀer SkeÀeie´lee keÀes mLetue HeoeLeeX Hej keWÀefêle keÀjles nQ lees efJe%eeve kesÀ jnm³e Kegueles nQ Deewj ve³es-ve³es DeeefJe<keÀej meeceves Deeles nQ~ Hejbleg peye ceve keÀes SkeÀeble ceW Devlepe&iele Je met#ce MeefkeÌle³eeW keÀer lejHeÀ ceesæ[e peelee nw, lees DeeO³eeeflcekeÀ ®eslevee Je DeeeflcekeÀ DeefmlelJe keÀe %eeve neslee nw~ efJe%eeve ®etBefkeÀ ceveg<³e keÀes osn Je osn kesÀ HeoeLeeX Je Yeesie-efJeueeme kesÀ meeOeveeW keÀer lejHeÀ ues peelee nw Deewj Deelcee keÀer efvepe meÊee mes otj keÀjlee nw, Deleë Fmes `jeJeCe keÀe JewYeJe' keÀne pee mekeÀlee nw~ DeeO³eeeflcekeÀ %eeve ®etBefkeÀ ceveg<³e keÀes GmekesÀ Deeefo ceewefuekeÀ mJeªHe keÀe yeesOe keÀjelee nw Deewj Hejceelcee kesÀ keÀjerye ueelee nw Deleë Fmes `jece ³ee YeieJeeve keÀe meewjYe (megiebOe)' keÀne pee mekeÀlee nw~ efHeÀj peye keÀefue³egie kesÀ Deble ceW, mebiece³egie Hej mJe³eb Hejceelcee efMeJe, ye´ïee kesÀ leve keÀe DeeOeej ueskeÀj Yeei³eMeeueer ceveg<³eeW keÀer DeelceeDeeW keÀes `Dece=le-legu³e-mel³e-%eeve' mes megiebOece³e yeveeles nQ, lees GveceW DeeefoceewefuekeÀ iegCe Fcepe& nes peeles nQ~ ³es iegCe ner Jele&ceeve ceW ®eue jns DeeO³eeeflcekeÀ Heg©<eeLe& keÀes DeeOeej He´oeve keÀj Deeieeceer mele³egieer me=ef<ì keÀer He´eueyOe yeveeles nQ~ `%eeve' ªHeer ceewefuekeÀ iegCe Deelcee kesÀ ³eLeeLe& mJeªHe keÀe SJeb HejceefHelee efMeJe kesÀ mJeªHe keÀe yeesOe keÀjelee nw, me=ef<ì-®eke´À Je Deelcee kesÀ 84 pevceeW keÀe %eeve keÀjelee nw, efJekeÀejeW mes cegkeÌle nesves Je efoJ³e iegCeeW mes megmeefppele nesves keÀer efJeefOe keÀe %eeve keÀjelee nw, keÀefue³egie ceW jnles DeleeRefê³e megKe ceW jnves keÀe %eeve keÀjelee nw~

           (2)  HeefJe$elee ö Deelcee keÀe otmeje ceewefuekeÀ iegCe nw HeefJe$elee~ Fmes otmejs MeyoeW ceW DeeeflcekeÀ mJe®ílee Yeer keÀne pee mekeÀlee nw~ DeeefokeÀeue mele³egie ceW Deelcee osnYeeve, DenbkeÀej, HejkeÀe³ee DeekeÀ<e&Ce Deeefo mes cegkeÌle Leer~ mJe®ílee mes mebkeÀuHeeW ceW SkeÀeie´lee Je ¢ef<ì ceW MeefkeÌle Deeleer nw~ meeeflJekeÀ, SkeÀeie´ mebkeÀuHe Je ¢ef<ì keÀer `Meerleue-MeefkeÌle' keÀe ³eesie ceveg<³eeW keÀes efyevee efJekeÀej ceW ie³es mebleeve He´eHle keÀje oslee Lee DeLee&led `³eesie yeue' mes mebleeve He´eHle nesleer Leer, ve efkeÀ `Yeesie yeue' mes~ Hejbleg mece³e kesÀ meeLe `HeefJe$elee' keÀe iegCe DeHeveer MeefkeÌle Keeslee ie³ee Deewj ÜeHej ³egie mes mebleeve keÀer HewoeFMe, Yeesie-yeue mes nesves ueieer~ Deelcee kesÀ ceewefuekeÀ iegCeeW keÀe DeefmlelJe keÀYeer meceeHle veneR neslee yeefukeÀ GvekeÀer MeefkeÌle pevce oj pevce #eerCe nesles-nesles keÀefue³egie kesÀ Deble ceW efyeukegÀue efve<He´YeeJeer nes peeleer nw~

           (3) Meeefvle ö Meebefle keÀe iegCe Mejerj keÀer Fbefê³eeW keÀes DevegMeemeve ceW jKe keÀj Deelcee keÀes `mJe-oMe&ve' ceW jnves keÀe ceewkeÀe oslee jnlee nw~ ³en iegCe vee lees YetlekeÀeue keÀer DevegHe³eesieer yeeleeW ceW mebkeÀuHe keÀes efJe®ejCe keÀjves oslee nw Deewj ve ner YeefJe<³e kesÀ He´efle [j, Ye³e, ef®evlee keÀjves keÀer F]pee]pele ner oslee nw~ ³en iegCe lees Deelcee keÀes mee#eer YeeJe mes ê<ìe yeve, Jele&ceeve ceW jnves keÀes He´sefjle keÀjlee nw~ ceveg<³e DeMeebefle ceW Deelee ner leye nw peye Jen Jele&ceeve ceW veneR jnlee~ Meeefvle kesÀ iegCe Jeeuee ceveg<³e efkeÀmeer Yeer DeMeevle ceveg<³e keÀes He´sce, o³ee, menevegYetefle mes Meeble keÀj mekeÀlee nw ke̳eeWefkeÀ ³en iegCe Gme DeMeeble ceveg<³e keÀes Jele&ceeve ceW ues Deelee nw Deewj Jele&ceeve ceW DeekeÀj ner ceveg<³e Meebefle He´eHle keÀj mekeÀlee nw~

           (4) He´sce ö Deelcee Mejerj OeejCe keÀj Dev³e osnOeeefj³eeW mes mebyebOe-mebHeke&À ceW Deeleer nw Deleë mebyebOeeW ceW efceþeme nsleg Hes´ce keÀe iegCe DeeJeM³ekeÀ nw~ efHeÀj peye mebyebOeer ner Gmes ogKe osves ueieles nQ lees GmekeÀe He´sce osnOeeefj³eeW mes efvekeÀue keÀj He´sce kesÀ meeiej Hejceelcee mes pegæ[ peelee nw~ ceveg<³e mJeYeeJe mes ³ee DeeeflcekeÀ ªHe ceW nw ner Meeble mJeªHe Deleë Gve Meebefle kesÀ #eCeeW ceW He´sce-YeeJe keÀe nesvee DeeJeM³ekeÀ nw Dev³eLee ogKe, Ie=Cee, F&<³ee& pewmeer ceveëefmLeefle mes Meebefle ceW efìkeÀe veneR pee mekeÀlee nw~ Fme He´keÀej He´sce keÀe iegCe Meebefle kesÀ iegCe keÀe men³eesieer nw~

            (5) megKe ö Deelcee keÀe HeeB®eJeeb ceewefuekeÀ iegCe nw megKe~ Deepe ogKe keÀe meece´ep³e meJe&$e HewÀuee Heæ[e nw~ ogKe yeeBìves mes keÀce nes peelee nw Deewj megKe yeeBìves mes ogievee nes peelee nw Hejbleg Deepe ogKe ceW meeLe Keæ[s nesves keÀes keÀesF& lew³eej veneR nw Deewj megKe ceW efnmmesoejer keÀjves keÀes DeveskeÀ nQ~ ceesìs leewj Hej Fme mece³e efJeMJe ceW 80 He´efleMele ceveg<³e DeYeeJeie´mle Je ogKeer nQ~ Hejbleg Jes ogKe ceW peerves kesÀ Fleves Deeoer nes ie³es nQ efkeÀ megKece³e peerJeve He´eHle keÀjves nsleg keÀesF& meeLe&keÀ He´³eeme ner veneR keÀjles~ Jes Deenej, efveêe, Ye³e Je cewLegve, pees HeMegDeeW kesÀ Oece& yeleuee³es ie³es nQ, GvneR ceW GuePe keÀj Fme ogue&Ye peerJeve keÀes ve<ì keÀj osles nQ~ Deþejn He´efleMele ceveg<³e keÀesF& DeeJeM³ekeÀ keÀceer ve nesles ngS Yeer megKe-ogKe kesÀ Petues ceW Petueles jnles nQ~ Jes mLee³eer megKe ®eenles lees nQ, Hejbleg Gmes ³ee lees Oeeefce&keÀ ceeie& Üeje ³ee efHeÀj veweflekeÀ-DeveweflekeÀ efkeÀmeer Yeer keÀce& mes He´eHle keÀjves keÀes He´³eemejle jnles nQ~ ye®es ngS 2 He´efleMele ceveg<³e YeeweflekeÀ megKe keÀer Deefle ceW jnles ngS Je Kego keÀes megKeer ceeveles ngS Yeer ceeveefmekeÀ leewj Hej ogKeer, DeMeeble nQ~ GvnW ³en Yeer veneR Helee nw efkeÀ Jes JeemleJe ceW SkeÀ YegueeJes keÀe DemJeeYeeefJekeÀ peerJeve peer jns nQ~ Deiej Fve meYeer He´keÀej kesÀ ceveg<³eeW keÀes Deelcee kesÀ megKe kesÀ iegCe keÀer mecePe Dee pee³es Deewj Deeves Jeeues megKeOeece, mele³egie ³ee YeefJe<³e keÀe efoioMe&ve nes pee³es, lees efveefM®ele leewj Hej Jes DeeeflcekeÀ megKe Je Dev³e iegCeeW keÀer OeejCee kesÀ He´efle He´³eemejle nes pee³eW~ osKee pee³es lees keÀe³ee keÀes megKe, Deelcee keÀer Meebefle mes He´eHle neslee nw; ceve keÀer Meebefle Þes<þ keÀceeX mes mebYeJe nw; Þes<þ keÀce&, Þes<þ mebmkeÀejeW mes nesles nQ; Þes<þ mebmkeÀej, Þes<þ mce=efle mes yeveles nQ Deewj HejceefHelee efvejekeÀej efMeJe Je GvekeÀer Þeercele keÀer mce=efle ner meJe&Þes<þ mebmkeÀejeW keÀer DeeOeejefMeuee nw~ Hejbleg peye lekeÀ Gme HejceefHelee efMeJe kesÀ mJeªHe keÀe %eeve ve nes, leye lekeÀ GmekeÀer mce=efle Dee veneR mekeÀleer~ Fme He´keÀej megKe keÀer peveveer `%eeve' nw~

            (6) Deevevo ö Deelcee keÀe íþe ceewefuekeÀ iegCe nw Deevevo~ keÀn lees ³en efo³ee peelee nw efkeÀ Deevevo meJeex®®e efmLeefle nw Deewj GmekeÀe Guìe kegÀí neslee veneR Hejbleg Deevevo keÀe Guìe `J³eekegÀuelee' nw~ Deevevo keÀes n<e&, megKe, He´mevvelee Deeefo mecePe efue³ee peelee nw Hejbleg Deevevo Fvemes efYevve nw~ ³en lees Deelcee kesÀ THej, HetJe& ceW efkeÀ³es ie³es melkeÀceeX keÀe He´YeeJe nw pees DeHeveer íeHe ®eeue-®eueve Deewj ®esnjs Hej Yeer íesæ[lee nw~

              (7) MeefkeÌle ö Deelcee keÀe meeleJeeb ceewefuekeÀ iegCe `DeeeflcekeÀ MeefkeÌle' nw~ ³en MeejerefjkeÀ MeefkeÌle veneR nw Hejbleg ³en MeejerefjkeÀ MeefkeÌle keÀes He´YeeefJele keÀjlee nw~ SkeÀ efþievee-mee ogyeuee-Heleuee J³eefkeÌle Yeer keÀF& yeej De®ís-Keemes yeefue<þ J³eefkeÌle keÀes, F®íe MeefkeÌle Üeje MeejerefjkeÀ MeefkeÌle Hewoe keÀj Heíeæ[ oslee nw~ cee³eeJeer met#ce MeefkeÌle³eeW (keÀece, ke´ÀesOe, ueesYe, ceesn, DenbkeÀej, F&<³ee&, Üs<e, Deeuem³e, DeueyesueeHeve Deeefo) keÀes Heíeæ[ves kesÀ efueS Deelcee keÀes De<ì MeefkeÌle³eeW keÀer DeeJeM³ekeÀlee nesleer nw~ Deelcee keÀer GHecee SkeÀ Ssmeer yewìjer mes keÀer peeleer nw pees Hejceelcee ªHeer HeeJej pevejsìj mes MeefkeÌle ues keÀj DeHeveer MeeMJele, meveeleve, efvel³emJeªHe, De#e³e efmLeefle keÀes yevee³es jKeleer nw~ Jewmes lees meejer Deelcee³eW ner Depej, Decej, DeefJeveeMeer nQ Hejbleg osKevee ³en nw efkeÀ `ke̳ee ceQ Deelcee, efvejekeÀejer ueeskeÀ ceW uebyes mece³e lekeÀ efveêe pewmeer DeJemLee ceW Heæ[er jnves Jeeueer ntB?' ³ee `ceQ Deelcee meejs keÀuHe ceW efYevve-efYevve Heeì& yepee keÀj Deble ceW HejceefHelee efMeJe mes efceueve ceveeves Jeeueer ntB?'

            Mejerj lees nj Deelcee keÀes osj-meJesj efceue ner peelee nw Hejbleg cenÊJeHetCe& yeele ³en nw efkeÀ MejerjOeejer peerJeve meele ceewefuekeÀ iegCeeW mes ³egkeÌle nw ³ee efJekeÀejeW mes ³egkeÌle nw~ Deelcee kesÀ ceewefuekeÀ iegCe, Deelcee kesÀ Deboj mes GYejles nQ peyeefkeÀ HeeB®e cegK³e efJekeÀej Deelcee ceW yeenj mes He´JesMe Heeles nQ~ peneB efJekeÀej nQ JeneB ceewefuekeÀ iegCe GYej veneR mekeÀles~ neB, ³en mebYeJe nw efkeÀ efJekeÀej ítìles pee³eW Deewj ceewefuekeÀ iegCe Deelcee ceW GYejles pee³eW~ FmekeÀer efJeefOe `menpe jepe³eesie' keÀer Heæ{eF& Üeje He´eHle nesleer nw~ ³es meele iegCe efHeÀj DeveskeÀ efoJ³e iegCeeW keÀer He´JesMelee keÀe Üej Keesueles nQ~ DeeF³es, iegCeJeeve yeveW~

                                                                                           Je<e& 44 DebkeÀ 09 / cee®e& 2009